Lịch sử ngành Điều dưỡng thế giới và Việt Nam

Tìm hiểu Lịch sử ngành Điều dưỡng thế giới

Giai đoạn hình thành ban đầu

Từ xa xưa, khái niệm về Y học của mọi người còn khá mơ hồ, phần lớn chỉ coi trọng tín ngưỡng và tôn thờ những vị thần, chúa trời. Các ngôi đền, miếu được xây dựng nhằm để mọi người đến đây cầu xin thần linh cho khỏi bệnh. Điều này cũng được coi là sự hình thành cho mối liên kết giữa Y khoa, Điều dưỡng, Tôn giáo.

Theo đó các pháp sư sẽ coi Bác sĩ điều trị bệnh bằng phương pháp thời cùng, những tín nữ giữ vai trò như Điều dưỡng viên vừa lễ và hỗ trợ cho người bệnh. Tuy nhiên họ không được đào tạo mà chỉ căn cứ trên kinh nghiệm được tích lũy.

Sau Công nguyên trong lịch sử ngành Điều dưỡng có ghi nhận những phụ nữ tự nguyện đảm nhận công việc này. Trong đó Điều dưỡng viên tại gia đầu tiên trên thế giới là bà Phoebe (Hy Lạp). Đến thế kỷ IV, bà Phabiola (La Mã) đã tổ chức chăm sóc, hỗ trợ người bệnh ngay tại căn nhà của mình.

Thế kỷ XI đến cuối thế kỷ XIII, công việc Điều dưỡng ngày càng có vai trò quan trọng và trở nên cần thiết. Nhiều bệnh viện được lập bởi các cuộc viễn chinh quân thập tự nổ ra liên tục. Đến thế kỷ XVI, chế độ nhà tù ở Anh và Châu Âu bị bãi bỏ. Điều dưỡng viên nhận nhiều ý kiến trái chiều khi họ được tuyển chọn từ các nữ tù nhân.

Florence Nightingale – Người đặt nền móng ngành Điều dưỡng hiện đại

Florence Nightingale (1820-1910) - Bà được suy tôn là người sáng lập ra ngành Điều dưỡng.  Florence Nightingale  lớn lên trong một gia đình quyền quý sau đó bà lựa chọn theo học và làm việc tại bệnh viện Kaiserswerth (Đức). Để thực hiện hoài bão cứu giúp những người nghèo khổ nên bà đã vượt qua sự phản đối của gia đình.

Từ 1854 đến 1855, bà kêu gọi cùng 38 người phụ nữ khác được phái sang Thổ Nhĩ Kỳ để chăm sóc và phục vụ cho quân đội. Cùng với sự hăng say nghiên cứu và cống hiến cho công việc, bà đã đưa ra các lý thuyết quan trọng về khoa học vệ sinh y tế. Tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng đã giảm đáng kể từ 42% xuống 2%.

Sau đó bà thành lập trường Điều dưỡng Nightingale từ 50.000 bảng Anh được binh lính và nhân dân trao tặng. Đây là ngôi trường đặt nền tảng cho hệ thống đào tạo Điều dưỡng trên toàn thế giới. Với những công lao to lớn đóng góp trong lịch sử ngành Điều dưỡng, ngày sinh của bà 12/05 được lấy làm ngày Điều dưỡng quốc tế. 

Thế kỷ 20 – Sự phát triển và chuyên môn hóa

Sau Nightingale có rất nhiều cá nhân tham gia đóng góp cho lịch sử ngành Điều dưỡng như Clara Barton và Dorothea Dix thực hiện giám sát quân y trong các cuộc nội chiến. Bà Linda Richards bắt đầu công việc lưu trữ hồ sơ bệnh án và viết Y lệnh. Hay Jane Addams với giải thưởng Nobel Hòa Bình năm 1931.

Ngành Điều dưỡng có bước phát triển vượt bậc từ năm 1950 trở đi với sự nghiên cứu và phát triển các học thuyết Điều dưỡng. Trong đó có một số sự kiện được kể đến trong lịch sử ngành Điều dưỡng thế giới như:

• Năm 1952 phát triển mối quan hệ giữa người bệnh và Điều dưỡng viên;
• Năm 1960 Abdellah thực hiện các thao tác kỹ thuật, cung cấp dịch vụ chăm sóc;
• Nâng cao và duy trì sức khỏe, ngăn bệnh tật (Rogers – 1970);
• Cung cấp cho bệnh nhân kiến thức chăm sóc bản thân (Dorothea Orem – 1971);
• Tìm hiểu nhu cầu bệnh nhân, nhân định và đưa ra phương án thích nghi phù hợp (Roy – 1979);
• Chăm sóc toàn diện bệnh nhân (Betty Newmans – 1995).

Lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam

Đất nước Việt Nam dù gặp nhiều khó khăn như chiến tranh hay nghèo đói, nhưng ngành Điều dưỡng vẫn luôn đồng hành song song với với sự phát triển của đất nước. Xuyên suốt quá trình đó, ngành Điều dưỡng để lại nhiều thành tựu và dấu mốc đáng ghi nhận. Một số những sự kiện quan trọng của ngành Điều dưỡng tại Việt Nam như:

Giai đoạn trước năm 1945

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác và Tuệ Tĩnh là hai danh y góp phần xây dựng lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam. Thời điểm đó có những người đảm nhận công việc này là người phụ nữ trong gia đình. Phần lớn sẽ điều trị bệnh dựa vào các bài thuốc, kinh nghiệm dân gian được truyền lại và áp dụng vào trong đời sống.

Ở thời Pháp thuộc, Pháp tiến hành xây dựng rất nhiều bệnh viện tại nước ta. Đối với những người bản xứ sẽ tuân theo Y lệnh và học việc, phụ tá cho Bác sĩ. Trong thời gian này đã khiến cho nhiều người hiểu nhầm Điều dưỡng và Y tá là một cùng một công việc.

Năm 1901 mở lớp nam Y tá đầu tiên. Năm 1923 trường đào tạo Y tá bản xứ đầu tiên được mở và đến năm 1937 mới có lớp Y tá đầu tiên. Lịch sử ngành Điều dưỡng nước ta, Đông dương chỉ có một trường đào tạo Y khoa, một trường đào tạo hộ sinh cao cấp tính đến 1945.

Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975

Trong lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam, cách mạng Tháng tám là một cột mốc quan trọng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng nhân lực ngành Y tế của nước ta đã xuất sắc hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Với quân y làm nòng cốt, lớp Y tá đầu tiên do GS Đỗ Xuân Hợp mở ra cùng rất nhiều lớp đào tạo tiếp tục được mở.

Đến năm 1954, Việt Nam bị chia cắt hai miền:

• Trong đó miền Bắc tập trung vào việc xây dựng chương trình đào tạo để dễ dàng bổ túc lực lượng Y tá cho chiến tranh. Năm 1960, một số bệnh viện và trường Y tế Trung ương đã tiến hành mở lớp đào tạo Y tá trưởng. Các cán bộ được cử đi tập huấn tại các nước phát triển để nâng cao hiểu biết và trình độ. 
• Tại miền Nam hình thành hệ thống tổ chức Y tế theo mô hình của Hoa Kỳ. Từ đó chính thức trong lịch sử ngành Điều dưỡng, danh xưng Y tá được chuyển đổi thành Điều dưỡng viên. Tiếp tục tăng cường lực lượng Y tế phục vụ chiến tranh, nhiều trường đào tạo mở ra cũng như có một số thay đổi trong phương thức giáo dục như:
  • Thành lập trường Cán sự Điều dưỡng Sài Gòn đào tạo 3 năm vào 1956;
  • Mở thêm các ngạch đào tạo sơ cấp trong 12 tháng với tên gọi Tá viên Điều dưỡng;
  • Mở lớp Điều dưỡng công cộng 3 năm tại Viện Quốc gia Y tế công cộng vào năm 1973.

Giai đoạn từ 1975 đến nay

Sau khi kết thúc toàn thắng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ hoàn toàn thắng lợi. Bộ Y tế đã đưa ra nhiều chỉ đạo để thống nhất hệ thống Y tế hai miền. Những điều đáng chú ý trong lịch sử ngành Điều dưỡng giai đoạn này như:

• Năm 1982 ban hành chức danh y tá trưởng bệnh viện và y tá trưởng khoa;
• Năm 1985, Trường Đại học Y khoa Hà Nội, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh đã mở khoá đào tạo Đại học Điều dưỡng đầu tiên;
• Ngày 26/10/1990 thành lập Hội Điều dưỡng Việt Nam;
• Năm 1993, đưa ra quyết định về chế độ, trách nhiệm của Điều dưỡng viên;
• Ngày 20/12/1993, thành lập bộ môn Điều dưỡng Học viện Quân y;
• Năm 1995, Đại học Y Hà Nội và Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh mở hệ đào tạo Cử nhân ngành Điều dưỡng;
• Ngày 22/4/2005, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ký Quyết định số 41/2005/QĐ-BNV;
• Năm 2012, ban hành chuẩn năng lực và chuẩn đạo đức nghề nghiệp Điều dưỡng Việt Nam;
• Đến nay Điều dưỡng được đánh giá là ngành có tiềm năng phát triển nhanh chóng, hiện nay hệ Đại học Cao đẳng Điều dưỡng được nhiều cơ sở tập trung đào tạo.

Trên đây là những cột mốc đáng chú ý của lịch sử ngành Điều dưỡng thế giới và Việt Nam được chia sẻ bởi Ban tư vấn Trường Cao đẳng Y Dược Sài Gòn. Từ đó bạn đọc hiểu rõ hơn Điều dưỡng là ngành học cao quý với nhiều đóng góp để có được cơ hội việc làm ngành Điều dưỡng rộng mở như hiện nay.