Dược liệu là gì? Các cách sử dụng Dược liệu phổ biến hiện nay

Dược liệu là gì?

Dược liệu được định nghĩa là các nguyên liệu để làm thuốc có nguồn gốc tự nhiên từ thực vật, động vật, khoáng vật và đáp ứng các tiêu chuẩn làm thuốc. Như vậy, để bào chế ra các loại Dược phẩm thì một thành phần không thể thiếu bên cạnh các chất hóa học là Dược liệu.

Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có đến 80% dân số toàn cầu sử dụng các nguồn thuốc từ tự nhiên là chủ yếu. Riêng với ngành Dược, trên 50% loại thuốc điều trị lâm sàng có nguồn gốc tự nhiên và 25% có nguồn gốc từ thực vật. 

Các loại dược phẩm bào chế từ dược liệu chia làm 3 nhóm: Thuốc trong y học cổ truyền (bào chế theo lý luận của y học cổ truyền như thuốc thang, thuốn hoàn,…), thuốc trong y học hiện đại (bào chế thành viên nén, thuốc tiêm,…) và thực phẩm chức năng. Đối với sinh viên học Đại học hay các Trường Cao đẳng Dược đều cần nắm rõ thông tin về Dược liệu.

Vai trò của Dược liệu trong lĩnh vực Y tế

Dược liệu là một trong những yếu tố có vai trò quyết định đến sự tồn tại và phát triển của ngành Y, đặc biệt là nèn y học cổ truyền – nền y học vận dụng các loại thuốc từ thiên nhiên. Tuy đã có các loại thuốc tổng hợp từ hóa dược trong nền y học hiện đại, thực tế vẫn cho thấy thuốc thiên nhiên an toàn hơn và có tác dụng điều trị cho một số loại bệnh nan y mà thuốc tổng hợp không thể điều trị như ung thư và một vài bệnh mãn tính khác. Nhiều hoạt chất quan trọng như quinin, morphin, emetin… không thể tạo ra từ các chất hóa học mà phải chiết xuất từ dược liệu. Kết hợp dược liệu với hóa dược cũng khiến cho hiệu quả của thuốc tăng lên rất nhiều.

Nước ta nằm trong vùng khí hậu nóng ẩm, có 4 mùa rõ rệt là điều kiện cho nhiều loại cây thuốc phát triển. Hiện có trên 1000 cây thuốc đã được phát hiện. Ngoài ra, với đường bờ biển dài 3.200 km, nguồn hải sản quý dùng làm thuốc cũng rất phong phú và đa dạng. Từ xưa, ông cha ta đã sử dụng dược liệu để chữa bệnh, nền tảng của Y học Việt Nam là dựa trên y học cổ truyền. Vì vậy, dược liệu có vai trò vô cùng quan trọng trong lĩnh vực y tế nước nhà.

Với tầm quan trọng của Dược liệu như vậy, ngành Dược đã trở thành một ngành “hot” trong xã hội. Các Dược sĩ được đào tạo ra từ các trường Đại học, Cao đẳng Dược chính là những người phụ trách nghiên cứu, bào chế dược phẩm.

Dược liệu là yếu tố không thể thiếu của ngành Y

>> Tìm hiểu thêm Dược chất để có nhiều thông tin về ngành Dược

Các nguồn Dược liệu chính 

Các nguồn Dược liệu chính hiện nay được sử dụng trong ngành Dược chủ yếu được phân thành ba nhóm: Dược liệu từ thực vật, Dược liệu từ động vật và Dược liệu từ vi sinh vật. Cụ thể như:

Dược liệu từ thực vật

Những loại thực vật, thảo dược là nguồn Dược liệu chính ở nước ta với các bài thuốc cổ truyền, bào chế thuốc, chiết xuất… Nguồn nhiên liệu quý giá trước kia thường tồn tại sẵn trong tự nhiên, tuy vậy do nhu cầu sử dụng thuốc ngày càng tăng cao nên đã thực hiện gieo trồng và thu hái.

Dược liệu từ thực vật hay còn gọi là thuốc Nam, bên cạnh đó nhân dân nhập khẩu thêm những loại thảo dược khác từ Triều Tiên, Trung Quốc và gọi là thuốc Bắc. Trên thực tế cùng với sự phát triển của nền Y học thế giới nên các thảo dược quý được sử dụng và bào chế trở thành thành phần quan trọng trong thuốc Tây.

Từ lâu việc sử dụng các loại thực vật, thảo dược trong đời sống của mọi người như sử dụng vối, gừng để hỗ trợ tiêu hóa; Hay các loại thảo dược như cà gai leo; Kim tiền thảo… Trong Y học hiện đại những hoạt chất sinh học như atropin, morphin, cafein… Được phân lập từ thực vật có ý nghĩa vô cùng to lớn.

Dược liệu từ Động vật

Tắc kè, mật ong, rắn, mề gà, mai mực… Đây là những nguyên liệu tiêu biểu được sử dụng trong điều trị các bệnh lý. Phần lớn Dược liệu từ động vật sẽ thu thập thông qua quá trình chăn nuôi. Nguồn Dược liệu này có giá thành cao hơn so với thực vật nhưng sẽ đem lại hiệu quả điều trị tốt hơn và được nhiều người sử dụng.

Dược liệu từ các loại vi sinh vật

Các nhà khoa học đã ứng dụng sự phát triển của công nghệ Y học vào những loài sinh vật có khả năng tự tổng hợp và chuyển đổi thành chất có Dược tính. Bởi vậy được áp dụng vào khám chữa bệnh, trong đó phương pháp được sử dụng nhiều nhất là lên men.

Tiêu biểu của nguồn Dược liệu từ các loại vi sinh vật là đông trùng hạ thảo với hiệu quả điều trị và đem lại lợi ích tốt cho sức khỏe. 

Các cách sử dụng Dược liệu phổ biến hiện nay

Việc sử dụng các nguyên liệu có từ thiên nhiên này sẽ yếu tố quan trọng giúp phát huy được tối đa hiệu quả dược tính của các loại thuốc. Một số các cách sử dụng Dược liệu phổ biến hiện nay như:

Dạng trà hoặc thuốc sắc

Dùng lá trà sấy khô hoặc đóng gói thành trà túi lọc, sau đó đem các loại Dược liệu kết hợp và đun sắc trong nhiều tiếng. Nước thành phẩm sau khi sắc hoặc pha trà sẽ được dùng như một vị thuốc trong điều trị bệnh theo đơn kê từ thầy thuốc.

Dạng tinh dầu

Các loại thuốc dạng tinh dầu như dầu gió, thuốc mỡ, dầu thoa, kem, các dung dịch lỏng khác… Sử dụng thoa trên bề mặt da.

Dạng cồn thuốc

Cồn thuốc là một trong những hình dạng tiêu biểu nhất là các loại rượu thuốc và cồn ngọt. Cách chế biến cồn thuốc là pha dung môi 100% thuần ethanol với cây dược liệu. Tỷ lệ chiết xuất ethanol lưu lại sẽ khoảng 25% và có nhiều trường hợp có thể lên đến 90%. Sau đó, hỗn hợp sẽ được chiết xuất thành dạng lỏng hoặc khô để sử dụng.

Dạng bột cốm

Sử dụng các loại nguyên liệu thô vào sản xuất với các hệ thống cô chiết, cô cao, sấy phun sương… Lúc đó sẽ thu được thành phẩm dạng bột cốm. Cách sử dụng là hòa tan cùng với nước và sử dụng uống trực tiếp.

Lưu ý khi sử dụng Dược liệu

Một số lưu ý dưới đây bạn đọc cần nắm rõ khi muốn sử dụng các loại Dược liệu hiện nay, cụ thể như:

• Chỉ sử dụng đúng loại, đúng tên và tránh để tình trạng không thống nhất giữa các vùng miền gây sai sót trong quá trình sử dụng;
• Sử dụng đúng bộ phận có thể dùng làm thuốc vì không phải bộ phần nào của con vật hay thực vật cũng có thể dùng làm Dược liệu;
• Dùng đúng thời điểm để hàm lượng hoạt chất đạt hiệu quả tốt nhất;
• Giai đoạn sơ chế, điều chế hay chế biến phải đảm bảo vừa loại bỏ độc tố mà vẫn giữ lại được các hoạt chất quan trọng;
• Chú ý nên sử dụng các loại Dược liệu được cung cấp bởi những cơ sở chính hãng, uy tín và không được sử dụng tùy ý;
• Kết hợp Đông – Tây Y một cách khoa học, hiệu quả và sử dụng đúng cách.

Dược liệu là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá với ý nghĩa quan trọng với nền Y học nước nhà. Hy vọng với những thông tin ở trên, bạn đọc sẽ hiểu hơn về Dược liệu. Hãy thường xuyên theo dõi chuyên mục này để đón đọc thêm nhiều bài viết hữu ích.