Nguyên nhân hạ kali máu là gì? Những phương pháp nào dùng để điều trị bệnh?

Kali giúp vận chuyển các tín hiệu điện thế cho những tế bào trong cơ thể cũng như đóng vai trò then chốt trong các hoạt động của tế bào thần kinh và cơ đặc biệt là tế bào cơ tim.

Hạ kali máu là tình trạng nồng độ kali trong máu thấp hơn so với mức bình thường. Ở mức bình thường nồng độ kali trong máu là 3,6 – 5,2 millimoles trong một lít máu. Mức kali máu rất thấp dưới 2,5 mmol/l có thể gây đe dọa đến tính mạng và cần được cấp cứu ngay.

Bệnh hạ kali máu sẽ đặc biệt nguy hiểm trong những trường hợp bệnh nhân có tiền sử mắc suy tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính… Bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như nhịp chậm, giảm sức bóp cơ tim hoặc nhịp xoắn đỉnh.

Nguyên nhân gây ra hạ kali máu

Có rất nhiều các lý do dẫn đến tình trạng hạ kali máu phổ biến nhất là sử dụng thuốc lợi tiểu, bị tiêu chảy hoặc lạm dụng thuốc nhuận tràng lâu dài. Cụ thể một số nguyên nhân gây hạ kali máu bao gồm:

Do tổn thương thận

• Có những trường hợp mắc rối loạn ở thận như nhiễm toan ống thận trong suy thận mạn và suy thận cấp.
• Ở trong tình trạng thiếu hụt magie.
• Người mắc bệnh bạch cầu.
• Bệnh Cushing hoặc các rối loạn tuyến thượng thận khác.

Do bị mất kali qua dạ dày và ruột

• Thường xuyên có triệu chứng nôn mửa.
• Sử dụng thuốc nhuận tràng quá mức.
• Mắc tình trạng tiêu chảy.
• Vừa trải qua ca phẫu thuật cắt bỏ ruột non.

Do ảnh hưởng của các loại thuốc đang dùng điều trị.

• Đang trong quá trình sử dụng thuốc lợi tiểu.
• Dùng thuốc trị bệnh hen suyễn hoặc bệnh khí thũng bằng các thuốc gắn kết các thụ thể beta-adrenergic như thuốc giãn phế quản, steroid, hoặc theophylline).
• Lạm dụng hoặc sử dụng sai cách một số loại thuốc kháng sinh.

Lượng thức ăn không đủ hoặc suy dinh dưỡng

• Cơ thể biếng ăn.
• Mắc chứng cuồng ăn.
• Mới trải qua ca phẫu thuật giảm béo.
• Mắc chứng nghiện rượu.

Những người có nguy cơ cao mắc hạ kali máu:

• Phụ nữ và người Mỹ gốc Phi.
• Người mắc các bệnh lý đường tiêu hóa như tiêu chảy cấp, nôn ói nhiều..
• Người ăn kiêng.
• Mắc bệnh nặng trong thời gian dài và cần nuôi dưỡng qua ống thông dạ dày.

Ngoài ra sẽ còn có nhiều các nguyên nhân, yếu tố khác  làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh hạ kali máu chưa được liệt kê ở trên. Bạn đọc nên tham khảo thêm ý kiến bác sĩ chuyên khoa để có nhiều thông tin chi tiết.

Triệu chứng nhận biết hạ kali máu

Kali sẽ gây ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh cơ giải phóng năng lượng và sau đó tái tạo năng lượng để tiếp tục giải phóng năng lượng. Do đó mà cơ bắp  và dây thần kinh không thể hoạt động bình  thường khi nồng độ kali thấp khiến cho tế bào không thể phân cực, giải phóng năng lượng liên tục.

Một số các triệu chứng nhận biết hạ kali máu ở hệ thống thần kinh như:

• Cơ yếu.
• Đau cơ.
• Chuột rút.
• Bị táo bón kéo dài.
• Cơ thể người bệnh thường xuyên mệt mỏi.

Bên cạnh đó có các triệu chứng ở hệ tim mạch như:

• Rối loạn nhịp tim và luôn cảm thấy hồi hộp.
• Mạch nảy.
• Xuất hiện triệu chứng tụt huyết áp tư thế.
• Nghe tim có âm thổi tâm thu.

Danh mục các triệu chứng hạ kali máu ở trên chưa đầy đủ nên nếu người bệnh có những dấu hiệu bất thường thì nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa gần nhất để được xử lý đúng cách.

Ảnh hưởng đến sức khỏe do hạ kali máu gây ra

Hạ kali máu nếu không được phát hiện sớm có thể gây ra các biến chứng như nhịp tim chậm, giảm sức bóp cơ tim... tác nhân này sẽ gây ra rối loạn nhịp tim, nghiêm trọng hơn sẽ dẫn đến ngừng tim.

Trong trường hợp bị ngừng tuần hoàn khiến cho người bệnh suy hô hấp do liệt cơ hô hấp, thậm chí liệt tứ chi nếu như không được phát hiện sớm.

Hạ kali máu rất nguy hiểm, đặc biệt đối với những người có tiền sử gặp các vấn đề về sức khỏe như suy tim, bệnh phổi tắc nghẽn... Biểu hiện dễ nhận thấy phổ biến ở hệ thống tim mạch và thần kinh cơ cụ thể như: mạch nảy, huyết áp tối thiểu giảm, tụt huyết áp tư thế, nghe tim có tiếng thổi tâm thu... vô cùng nguy hiểm cho tính mạng của người bệnh nếu không được bù kali kịp thời.

Kỹ thuật chẩn đoán bệnh hạ kali máu

Đôi khi các triệu chứng của bệnh không rõ ràng và bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định bạn thực hiện một số các xét nghiệm, kỹ thuật để chẩn đoán bệnh như:

Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ kali máu, chức năng thận, glucose, magiê, canxi, photpho…

Đo nồng độ digoxin nếu bệnh nhân đang uống một chế phẩm digitalis hoặc trong trường hợp kali thấp gây ảnh hưởng đến nhịp tim.

Thực hiện điện tâm đồ ECG hoặc đồ hình tim để phát hiện ra những thay đổi điện thế ở tim và một số rối loạn nhịp tim gây ra bởi kali thấp.

Phương pháp điều trị hạ kali máu

Khi đã có kết quả chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng sức khỏe, mức độ bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Các phương pháp điều trị bệnh phổ biến như:

Liệu pháp thay thế kali

Trong trường hợp bị hạ kali máu mức độ nhẹ: khi người bệnh chưa có xuất hiện nhiều triệu chứng điển hình thì nên uống kali dưới dạng viên hoặc dạng lỏng. Đây là một biện pháp an toàn, chi phí không quá cao và dễ dàng hấp thu qua đường tiêu hóa. Tuy nhiên việc sử dụng một số chế phẩm với liều quá cao thì có thể gây ra kích ứng dạ dày hoặc gây nôn.

Hạ kali máu ở mức độ nặng: khi người bệnh có các triệu chứng nghiêm trọng thì cần truyền kali tĩnh mạch. Tốc độ truyền cần rất chậm vào tĩnh mạch và theo dõi trong nhiều giờ để tránh các vấn đề nghiêm trọng về tim và tránh kích ứng mạch máu chỗ đặt kim truyền. Đo nồng độ kali máu mỗi 1-3 giờ.

Tốt nhất để đảm bảo sức khỏe thì ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ hạ kali máu nghiêm trọng cần được theo dõi tim mạch và truyền dịch. Trong trường hợp kali kháng trị có thể cải thiện với thuốc lợi tiểu giữ kali.

Điều trị tận gốc nguyên nhân gây ra hạ kali máu

Điều trị tận gốc tiêu chảy.

Xây dựng chế độ ăn và việc sử dụng thuốc điều trị cho trường hợp bệnh nhân đang trong quá trình cần điều trị lợi tiểu.

Ngừng việc dùng các loại thuốc trở thành tác nhân gây hạ kali máu.

Bổ sung thêm các thực phẩm chứa kali như cà chua, cam hoặc chuối.

Kiểm tra định kỳ các bất thường chuyển hóa cùng tồn tại như hạ magie máu.

Tự chăm sóc tại nhà với kali thấp

Nếu bạn đang trong thời gian được theo dõi đo nồng độ kali trong máu thấp, tránh các hoạt động thể chất nặng và kéo dài vì mất kali đi kèm với đổ mồ hôi.

Nếu bổ sung chế độ ăn uống, thảo dược, thuốc lợi tiểu hoặc thuốc nhuận tràng gây ra các triệu chứng kali thấp, bạn tránh dùng các sản phẩm này và tham khảo ý kiến bác sĩ. Không bao giờ ngừng dùng thuốc kê toa mà không tham khảo ý kiến bác sĩ.

Phòng ngừa hạ kali máu như thế nào?

Một số các biện pháp phòng ngừa bệnh hạ kali máu gồm:

• Bạn cần chú ý tránh những hoạt động thể chất nặng và kéo dài.
• Bù đủ lượng kali mất đi hàng ngày ở những bệnh nhân tiêu chảy hoặc tiểu nhiều do dùng thuốc lợi tiểu.
• Không nên dùng những loại thảo dược, thuốc lợi tiểu, thuốc nhuận tràng trong thời gian dài vì có thể gây hạ kali máu. Tốt nhất nên dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa và theo dõi thường xuyên lượng kali máu trong khi dùng các loại thuốc trở thành yếu tố gây hạ kali máu.

Hạ kali máu rất nguy hiểm nếu người bệnh chủ quan không đi khám bác sĩ và nghiêm túc điều trị theo phác đồ được chỉ định. 

Qua bài viết ở trên được các giảng viên khoa Dược trường Cao đẳng Y Dược Sài Gòn chia sẻ về bệnh hạ kali máu thì nếu bạn đọc có bất cứ thắc  mắc nào hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để nhận được thông tin giải đáp chi tiết. Hy vọng bạn đọc thường xuyên ghé thăm chuyên mục này để cập nhật nhiều bài viết hữu ích khác về sức khỏe.